Wat is anticonceptie?
Anticonceptie betekent letterlijk “tegen (=anti) bevruchting (=conceptie)” en volgens van Dale “voorkomen van zwangerschap”. Anticonceptie omvat alle methoden en middelen om te voorkomen dat een vrouw zwanger wordt en een kind krijgt.
Bij de vrouw komt ongeveer twee weken voor de menstruatie een eicel vrij uit één van de eierstokken (eisprong). De eicel kan gedurende een dag na de eisprong bevrucht worden. Na enkele dagen komt de eicel via de eileider in de baarmoeder. Ondertussen verandert het slijmvlies van de baarmoederholte zodat een bevruchte eicel zich er kan innestelen. Als geen bevruchting plaatsvindt, worden de eicel en het baarmoederslijmvlies afgestoten. Dit is de menstruatie.
De man produceert iedere dag nieuwe zaadcellen. Zaadcellen die in de vagina komen, zwemmen via de baarmoedermond naar de baarmoederholte en van daar naar de eileiders. Daar kunnen de zaadcellen twee tot vier dagen in leven blijven. Als er gedurende die tijd een eicel vrijkomt, kan één van de zaadcellen de eicel binnendringen (bevruchting). De bevruchte eicel nestelt zich in het baarmoederslijmvlies. De menstruatie blijft uit en de zwangerschap is begonnen. Aangezien de zaadcellen dus wat langer in leven blijven, kan geslachtsgemeenschap vanaf drie dagen vóór tot één dag ná de eisprong tot bevruchting leiden.
Lees meer
Lees minder
Welke methoden zijn er?
BESTAANDE ANTICONCEPTIEMETHODEN
De pil
De pil bevat de hormonen oestrogeen en progestageen. Deze houden de eisprong tegen, waardoor geen bevruchting kan plaatsvinden. Gedurende drie weken slik je elke dag één pil. Daarna stop je een week en vervolgens slik je weer drie weken elke dag één pil, enz. Bij zorgvuldig gebruik is de kans op zwangerschap praktisch nul. Tegenwoordig zijn er ook verpakkingen op de markt waarbij je de pil elke dag moet doornemen. De pillen van de pilvrije dagen zijn dan placebopillen.
Nuvaring®
De nuvaring is een soepele kunststof ring van 5,4 cm in doorsnee, die één maand bescherming biedt. De ring geeft dagelijks hormonen af. De ring moet worden ingebracht voor 3 weken, hierna volgt de stopweek. De betrouwbaarheid is bij correct gebruik ook zeer groot. Het is belangrijk om het tijdstip voor het inbrengen van een nieuwe ring te respecteren. De nuvatime® is een soort wekkertje dat je hieraan herinnert.
Deze ring wordt aangeboden in een verpakking van 1 maand (1 ring) en in een verpakking voor 3 maanden (3 ringen).
De prikpil
Met de 'prikpil' krijg je een hormoon (medroxyprogesteron) in de bilspier ingespoten. Dit hormoon zorgt ervoor dat er geen eicel vrijkomt. De prikpil is drie maanden werkzaam. Daarna heb je een volgende prik nodig. De werkingsduur is onvoorspelbaar. Ongewenste bijwerkingen zoals gewichtstoename, tussentijdse bloedingen en zelfs het uitblijven van de menstruatie komen regelmatig voor.
De pleister
De pleisterpil (Evra®) is een dunne, goed klevende pleister die via de huid hormonen afgeeft aan je lichaam. Je plakt de pleister op je bil, buik, buitenkant van de bovenarm, schouderblad of (onder)rug. Hij blijft gewoon zitten als je in bad gaat, de sauna bezoekt of sport. De pleister moet elke week worden vervangen, 3 tot 6 weken achter elkaar. Daarna las jeeen stopweek in.
Het spiraaltje
Er zijn verschillende soorten spiraaltjes: een koperspiraaltje en een hormonenspiraaltje. Het koperspiraaltje bestaat uit een heel dun plastic ankertje, dat met koperdraad is omwikkeld. Het hormonenspiraaltje, Mirena®, is een nieuw spiraaltje, dat gedurende 5 jaar een klein beetje hormoon afgeeft. Het bevat geen koper meer. Het spiraaltje wordt door een arts via de baarmoedermond in de baarmoederholte geplaatst. Beide soorten spiraaltjes voorkomen dat een bevruchte eicel zich in de baarmoeder innestelt en kunnen vijf jaar blijven zitten. Met een spiraaltje is de kans op zwangerschap zeer klein.
Het condoom
Het condoom is een rubber hoesje dat over de penis wordt getrokken en tijdens het vrijen het zaad opvangt. Het condoom is het meest gebruikte voorbehoedmiddel naast de pil. Het is een heel veilig voorbehoedmiddel, tenminste: als het condoom tijdig wordt omgedaan en niet scheurt of afglijdt. Een condoom mét zaaddodende pasta geeft nog betere bescherming tegen zwangerschap. Een condoom is de enige bescherming tegen seksueel overdraagbare aandoeningen SOA’s.
Sterilisatie
Sterilisatie gebeurt door middel van een operatie. Bij de man is de ingreep eenvoudiger dan bij de vrouw. Na de ingreep is de vrouw direct al niet meer vruchtbaar. Bij de man kan de eerste zes weken na de operatie nog vruchtbaar zaad vrijkomen. Sterilisatie is de meest betrouwbare methode om zwangerschap te voorkomen. Je kunt voor sterilisatie kiezen als je definitief geen kinderen meer wenst.
NOODANTICONCEPTIE
Norlevo® en Postinor® kunnen gebruikt worden als morning-after-pil. Deze neem je in nadat je seks heeft gehad zonder voorbehoedmiddel en je bang bent zwanger te worden. Dat kan zijn doordat je de pil bent vergeten in te nemen, of door een ongelukje met een condoom. Het middel moet zo snel mogelijk ingenomen worden en zeker binnen de 72 uur na de gemeenschap. Let wel: Dit middel is enkel bedoeld om een "ongelukje" te voorkomen en kan in geen geval in de plaats van een contraceptieve methode worden toegepast.
EllaOne® is een nieuwe morning-after-pil en bevat de werkzame stof ulipristalacetaat. Deze pil kan tot vijf dagen na de gemeenschap worden ingenomen. Dit geneesmiddel is uitsluitend op doktersvoorschrift verkrijgbaar.
ONBETROUWBARE METHODEN
Het terugtrekken van de penis vlak voor het klaarkomen is geen betrouwbare methode om zwangerschap te voorkomen. Er komt namelijk vóór het klaarkomen vaak al wat zaad vrij.
Periodieke onthouding betekent dat je niet mag vrijen op de dagen dat de vrouw vruchtbaar is. Deze dagen worden berekend aan de hand van temperatuurmetingen van de vrouw of volgens de data van de menstruatie. Maar de eisprong is niet altijd regelmatig en kan dus niet met zekerheid worden voorspeld. Periodieke onthouding is daarom niet betrouwbaar.
Zaaddodende middelen geven onvoldoende bescherming tegen zwangerschap. Daarom worden ze alleen in combinatie met een condoom of pessarium gebruikt.
Lees meer
Lees minder
Anticonceptiepil
- De anticonceptiepil beschermt niet tegen seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA) of tegen het HIV virus (AIDS). Gebruik bij wisselende contacten altijd een condoom.
- Stop met roken, of kies een andere anticonceptiemethode. Pil en roken vergroot de kans op het krijgen van hart- en vaatziekten.
- Start de pil op de eerste dag van de menstruatie.
- Neem de pil zoveel mogelijk op een vast tijdstip in, maak er een vast ritueel van. Een paar uur verschil is niet erg. Als de vergeten pil binnen de 12 uur wordt ingenomen, blijft deze betrouwbaar. Er mag dus nooit meer dan 36 uur zitten tussen de inname van 2 pillen.
- Vooral in het begin van het gebruik kun je last hebben van bepaalde bijwerkingen! Meestal verdwijnen of verminderen deze sterk na enkele maanden. Hierbij moet je denken aan gevoelens van onwel zijn, misselijkheid, humeurigheid, hoofdpijn of een toename van je gewicht. Ook kun je last hebben van gevoelige of gespannen borsten of doet zich soms onverwacht een (meestal geringe) bloeding voor. Als deze klachten aanhouden raadpleeg dan je huisarts.
- Stop onmiddellijk met de inname van je pil als er sprake is van: geelzucht, ernstige verhoging van de bloeddruk, zwangerschap, ongewoon hevige hoofdpijn, ongewone pijn in of zwellingen van benen of armen, pijn of benauwdheid op de borst. Meld deze klachten aan je huisarts.
- Een tussentijds bloedverlies wijst niet altijd op een verminderde betrouwbaarheid, bespreek het met je arts.
- De pil is soms minder betrouwbaarheid als je nog andere geneesmiddelen zoals bvb antibiotica moet innemen. Vraag raad aan je apotheker.
- Bij hevig braken of diarree (tot 4 uur na inname van de pil) zal de betrouwbaarheid van de pil verminderen. Het gebruik van een condoom gedurende minstens 7 dagen wordt dan aangeraden.
- Laat regelmatig je bloeddruk meten.
Anticonceptiepil vergeten innemen
Pil vergeten?
Zoja, één pil vergeten: neem deze pil alsnog in, verder hoef je geen aanvullende maatregelen te treffen.
Zoja, twee of meer pillen:
- Tijdens week 1: de laatste vergeten pil alsnog innemen en maak je strip af. Bij gemeenschap in de vorige 5 dagen kun je de morning after pil gebruiken. (eventueel de morning after spiraal) Zorg ervoor dat je aanvullende anticonceptie (condoom) gebruikt tot de pil weer 7 dagen genomen is.
- Ben je twee of drie pillen vergeten? Neem de laatste vergeten pil alsnog in en maak je strip af.
- Ben je vier of meer pillen vergeten? Neem de laatste vergeten pil alsnog in en maak je strip af. Gebruik aanvullende anticonceptie tot de pil weer 7 dagen genomen is. Bij gemeenschap in de vorige 5 dagen kun je de morning after pil gebruiken.
- Tijdens week 3: neem de laatst vergeten pil alsnog in en maak je strip af. Ga door met volgende strip zonder pauze of neem een pauze van 7 dagen te beginnen bij de eerst vergeten pil.
Anticonceptiepleister laat los of vergeten vervangen
Als je pleister loslaat, aan de randen omhoog komt of eraf valt
Binnen één dag (maximaal 24 uur):
- Probeer hem opnieuw op te plakken of breng onmiddellijk een nieuwe pleister aan.
- Je hebt dan geen extra anticonceptiemiddel nodig.
- Je ‘pleistervervangdag’ moet gelijk blijven.
- Probeer een pleister niet opnieuw op te plakken als:
- hij niet langer kleeft.
- hij aan zichzelf of een ander oppervlak is vastgekleefd.
- er ander materiaal aan is vastgeplakt.
- het de tweede keer is dat hij eerder is losgeraakt of afgevallen.
- Gebruik geen tape of verband om de pleister op zijn plaats te houden.
- Als je de pleister niet opnieuw kunt aanbrengen, breng dan onmiddellijk een nieuwe pleister aan.
Na één dag (24 uur of meer) of als je niet zeker weet hoe lang:
- Begin onmiddellijk met een nieuwe cyclus van vier weken door een nieuwe pleister op te plakken.
- Je hebt nu een nieuwe Dag 1 en een nieuwe ‘pleistervervangdag’.
- Je moet gedurende de eerste week van de nieuwe cyclus bovendien voor de zekerheid een extra niet-hormonaal anticonceptiemiddel gebruiken.
Als je deze instructies niet opvolgt, kun je zwanger raken.
Als je bent vergeten een pleister te vervangen
Aan het begin van een pleistercyclus (Week 1 (Dag 1):
Als je vergeet je pleister aan te brengen, loop je een zeer grote kans zwanger te raken.
- Je moet gedurende één week een extra anticonceptiemiddel gebruiken.
- Breng de eerste pleister van de nieuwe cyclus aan zodra je eraan denkt.
- Je ehbt nu een nieuwe ‘pleistervervangdag’ en een nieuwe Dag 1.
In het midden van je pleistercyclus (Week 2 of Week 3):
Als je gedurende één of twee dagen (maximaal 48 uur) bent vergeten een pleister te vervangen:
- Je moet een nieuwe pleister aanbrengen zodra je eraan denkt.
- Breng je volgende pleister aan op je normale ‘pleistervervangdag’.
Er is dan geen extra anticonceptiemiddel nodig.
Gedurende meer dan 2 dagen (48 uur of meer):
- Als je meer dan 2 dagen je pleister vergeet te wisselen, kun je zwanger raken.
- Begin met een nieuwe cyclus van vier weken, zodra je eraan denkt, door een nieuwe pleister aan te brengen.
- Je hebt nu een andere ‘pleistervervangdag’ en een nieuwe Dag 1.
- Je moet gedurende de eerste week van de nieuwe cyclus een extra anticonceptiemiddel gebruiken.
Aan het einde van je pleistercyclus (Week 4):
Als je bent vergeten een pleister te verwijderen:
- Verwijder deze zodra je eraan denkt.
- Begin met de volgende cyclus op de gebruikelijke ‘pleistervervangdag’, de dag volgend op Dag 28. Er is dan geen extra anticonceptiemiddel nodig.
Lees minder
Lees meer